Bihar Board Class 6 Sanskrit Solutions Amrita Bhag 1 Chapter 1 प्रार्थना Text Book Questions and Answers, Summary.

BSEB Bihar Board Class 6 Sanskrit Solutions Chapter 1 प्रार्थना

Bihar Board Class 6 Sanskrit प्रार्थना Text Book Questions and Answers

अभ्यासः

मौखिकः

Bihar Board Class 6 Sanskrit Solution प्रश्न 1.
इन शब्दों के अर्थ बताएँद्रविणम्, सखा, विशालाय, नगेन्द्राय, मम्।
उत्तर-
द्रविणम्-धन, सखा-मित्र, विशालाय -विशाल को, नगेन्द्रायपर्वतराज को,मम-मेरा।

Bihar Board Class 6 Sanskrit प्रश्न 2.
“बन्धुश्च” के समान निम्नलिखित शब्दों को जोड़कर बोलें।
हरि: च = हरिश्च। लोकः + च = लोकश्च। पुनः + च = पुनश्च। अज:+चरति = अजश्चरति।

Class 6 Sanskrit Chapter 1 Bihar Board प्रश्न 3.
निम्नलिखित शब्दों का चतुर्थी एकवचन में रूप बताएँसागर, विशाल, देश, पुत्र, हिमालय।
उत्तर-
सागर-सागराय, विशाल विशालाय, देश-देशाय, पुत्र-पुत्राय, हिमालय-हिमालयाय।।

Class 6 Sanskrit Chapter 1 Solution Bihar Board प्रश्न 4.
द्वितीय पद्य का पाठ करें।
उत्तर-
नमो नगेन्द्राय ………………….. मम भारताय ।। तक पाठ्य पुस्तक से कर लें।

Sanskrit Class 6 Chapter 1 Bihar Board प्रश्न 5.
‘नम:’ शब्द से युक्त पाँच वाक्य बोलें।
उत्तर-
शिवाय नमः, गणेशाय नमः, देवाय नमः, भारताय नमः, हिमालयाय नमः ।

लिखित

Sanskrit Chapter 1 Class 6 Bihar Board प्रश्न 6.
इन वाक्यों में रिक्त स्थानों को सही शब्दों से भरें

(क) नमो ………… च सागराय।
उत्तर-
विशालाय

(ख) ……….. तस्मै ………. भारताय।
उत्तर-
देशाय, मम्

(ग) …………. सर्व मम ……….।
उत्तर-
त्वमेव, देव-देव

(घ) त्वमेव …………. द्रविणं त्वमेवा
उत्तर-विद्या

(ङ) मदी ………. सुखसाधनेभ्यः
उत्तर-
गणेभ्यः

Class 6 Hindi Chapter 1 Prarthana Bihar Board प्रश्न 7.
संस्कृत में अनुवाद करें –

  1. तुम्हीं मेरे पिता हो (असि)।
  2. मैं ही पुत्र हूँ (अस्मि )
  3. विशाल सागर को नमस्कार।
  4. भारत देश को नमस्कार ।
  5. भारत मेरा सबकुछ है (अस्ति)।

उत्तर-

  1. त्वमेव मम पिता असि।
  2. अहमेत पुत्रः अस्मि।
  3. विशालाय सागराय नमः।
  4. भारताय देशाय नमः।
  5. भारतः मम् सर्वं अस्ति।

Class 6 Sanskrit Chapter 1 Question Answer Bihar Board प्रश्न 8.
इन शब्दों से वाक्य बनाएँद्रविणम्, तस्मै, मम, नदीगणेभ्यः, सखा
उत्तर-
द्रविणम् – त्वमेव, द्रविणं असि।
तस्मै-तस्मै नमः।
मम् – मम् भारत: विशालः अस्ति।
नदीगणेभ्यः – नदीगणेभ्यः नमः।
सखा – रमेशः मम् सखा अस्ति।

Chapter 1 Sanskrit Class 6 Bihar Board प्रश्न 9.
भारत की विशेषताओं पर पाँच वाक्य हिन्दी में लिखें।
उत्तर-

  1. मेरा भारत विशाल है।
  2. हिमालय भारत के उत्तर में है।
  3. भारत की भूमि उपजाऊ है।
  4. भारत में अनेक पवित्र नदियाँ बहती हैं।
  5. भारत में हिन्दू-मुसलमान-सिख-ईसाई मिलजुकर निवास करते हैं।

6th Class Sanskrit Chapter 1 Bihar Board प्रश्न 10.
अपने स्मरण से कोई श्लोक लिखें जो इस पाठ से भिन्न हो।
उत्तर-
मंगलं भगवान विष्णुः मंगलं गरूऽध्वजः।
मंगलं पुण्डरीकाक्षः मगलाय तनोहिरः।।

Sanskrit Shlokas For Class 6 Bihar Board प्रश्न 11.
निम्नलिखित का सुमेल करें –

  1. नग+इन्द्रः – (क) भारतम्
  2. हिम+आलय – (ख) रामश्च
  3. भरतः – (ग) नगेन्द्रः ।
  4. सगरः – (घ) हिमालयः
  5. राम:+च – (ङ) सागरः

उत्तर-

  1. नग+इन्द्रः – (ग) नगेन्द्र:
  2. हिम+आलय – (घ) हिमालयः
  3. भरतः – (क) भारतम्
  4. सगरः – (ङ) सागरः
  5. राम:+च – (ख) रामश्च

Bihar Board Class 6 Sanskrit प्रार्थना Summary

  • त्वमेव माता च पिता त्वमेव,
  • त्वमेव बन्धुश्च सखा त्वमेव।
  • त्वमेव विद्या द्रविणं त्वमेव,
  • त्वमेव सर्वं मम् देव-देव।।

अर्थ-हे सर्व श्रेष्ठ देवता ! तुम ही माता हो, तुम ही पिता हो, तुम ही बन्धु (परिवार) हो, तुम ही मित्र हो । तुम ही विद्या हो, तुम ही धन हो, तुम ही मेरा सब कुछ हो।

  • नमो नगेन्द्राय हिमालयाय,
  • नमो विशालाय च सागराय।
  • नदीगणेभ्यः सुख साधनभ्यो,
  • देशाय तस्मै मम् भारताय।।

अर्थ – पर्वत-राज हिमालय को प्रणाम है। विशाल सागर को प्रणाम है। नदी समूहों और सुख साधन से परिपूर्ण मेरा देश है, इसलिए मैं भारत को प्रणाम करता हूँ।

शब्दार्था:-त्वमेव – तुम ही (आप ही। च – और। बन्धुः – मित्र (परिवार)। सखा- मित्र। द्रविणम् – धन। सर्वम् – सब कुछ। मम- मेरा । नमो (नमः) – नमस्कार (प्रणाम)। नगेन्द्राय – पर्वतराज को। विशालाय – विशाल (बड़ा)। नदीगणेभ्यः – नदी समूहों से युक्त। सुख-साधनेभ्यः – सुख के साधन से परिपूर्ण। सागराय – सागर को। देशाय – देश को। तस्मै – आपको (तुमको)। भारताय – भारत को।

व्याकरण- त्वम् + एव । तुलना करें-अहमेव, त्वमपि = तुम भी (त्वम् + अपि); अहमस्मि (अहम् + अस्मि) मैं हूँ। बन्धुः + च = बन्धुश्च । नमः-नमस्कार । इसके (नम:) प्रयोग चतुर्थी विभक्ति लगती है जैसेभारतय नमः, सागराय नमः, देवाय नमः, देवेभ्य: नमः। तस्मै नमः = उसे नमस्कार । पर्वतराजाय हिमालयाय नमः, मुनये नमः।